Recensie Arnhemse Courant 19-9-1988

 

Hamlet als spiegel van het Theater

 

Voorstelling: Heden noch Hamlet..." Schrijver: Rainer Lewandowski. Verta­ling: Jose van der Linden, Thomas Ver­bogt. Produktie: Stichtlng Het Hof. Spe­ler: Joop van der Linden. Regie: Judith Brokking, Hajo Bruins. Decor: Ed Smit.

 

door Paul Vergeest

 

ARNHEM - De doorsnee theater­bezoeker heeft eigenlijk geen idee hoe hard achter het grote doek, dat de zaal scheidt van het podium, gewerkt wordt door de mensen van de techniek. Een tip van de sluier werd vrijdagavond in de Schouw­burg opgelicht toen de aangekon­digde Hamlet-voorstelling niet door kon gaan wegens een ongeval van een van de acteurs.

 

De toneelknecht Johan van Stra­ten, eens zelf een gevierd toneelspe­ler - zijn eerste ervaringen, met meteen de Hamlet-rol in Diever, brachten hem naar de Arnhemse Toneelschool, waarna hij uiteindelijk belandde bij de Noorder Com­pagnie. Hier vond in 1972 een onge­lukkig incident plaats waardoor een voortijdig einde aan zijn loopbaan als akteur kwam.

Johan van Straten, zo bleek vrij­dag tijdens de premiere van „Vana­vond noch Hamlet", is een man met een cynische blik, die haarscherp de hiërarchie van het podium analy­seert waarbij de inbreng van de man van de techniek altijd wordt onder­schat door de mensen die het eigen­lijke succes willen behalen: de ak­teurs zelf.

Langzamerhand verandert de to­neelknecht Johan van Straten van een miskend persoon in iemand die trots is op zijn werk en vol vuur de­monstreert op welke manieren je het voordoek kunt openen.

De Hamlet, die hij verschillende malen mocht spelen, geeft aanlei­ding tot leuke bespiegelingen over de ideeen van de regisseurs, die met hun moderne opvattingen uit de jaren zestig het theater geweld aan­deden.

Het grote toneel met enkele attri­buten van Hamlet aanwezig, zoals de troon en enkele kantelen van het koninklijk kasteel, is het onwezen­lijke decor waarin deze miskende akteur, nu verantwoordelijk voor het voordoek, zijn ontboezemingen uitspreekt. Johan van Straten kreeg in de figuur van Joop van der Linden een meer dan goede pleitbezor­ger.

De Duitse schrijver Rainer Le­wandowski heeft met dit in 1985 geschreven stuk een amusante kijk gegeven op het gebeuren achter to­neel, en belangrijker nog over het toneel zelf. De humor die soms niet al te spits was, in Duitsland lacht het publiek al gauw, werd toch steeds leuker, trouwens de hele bewerking van dit stuk naar Nederlandse ver­houdingen leek mij uiterst geslaagd.

Joop van der Linden, eigenlijk Johan van Straten, heeft met deze produktie van „Vanavond noch Hamlet" ons een spiegel voorge­houden van de hoogte- en diepte­punten die het theater in al zijn onvoorspelbaarheid kan voortbren­gen.

 

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

 

Recensie De Gelderlander 17-9-1988

Geslaagde gok

 

`Vanavond noch Hamlet.. .' van Rainer Lewandowskl door Joop van der Linden. Spelregle: Judith Brokking en Hajo Bruins. Vertaling/bewerking:Thomas Verbogt en Jose van der Linden. Decor: Ed Smit. Gezien: gisteravond grote zaal schouwburg Arnhem.

 

Door Suzanne Hoenderdaal

 

Heeft u zich, als theaterbe­zoeker ooit verdiept in de ex­pressie van de gordijnen - of beter gezegd: het doek? Is het u ooit opgevallen dat je ze dra­matisch kunt sluiten of vrolijk kunt openen?

 

Heeft u ooit stilgestaan bij de mensen achter de coulissen, kent u de psychologie van de doekophaler en het gekissebis tussen acteurs en toneelmeesters?

Aan het woord is de mislukte acteur Johan van Straten, die ten­minste nog iets met toneel te ma­ken is blijven houden door op een creatieve manier het doek te ope­nen en te sluiten. Hij legt precies uit hoe dat gaat. Het legt nog veel meer uit: de hele zichtbare en on­zichtbare wereld van regisseurs en `hun concept', van acteurs en actrices met hun onderling gekra­keel en vooral van het belang van het doek.

Ooit speelde Johan van Straten Hamlet, de droom van iedere ac­teur. Hij kreeg nog veel meer ka­rakterrollen te spelen, maar zakte met talent en al van lieverlee te­rug tot butlers, bodes en soldaten.

Nu is Johan van Straten een wat houteklazerige mopperkont geworden. Hij moet het publiek in de zaal vertellen dat de voorstel­ling van `Hamlet' die avond niet door zal gaan: Hamlet heeft zijn been gebroken. Ga dus maar weer naar huis. Niemand gaat. Van Straten ruimt de boel dus maar op en komt gaandeweg op stoom: het belang van het doek, het belang van toneelmeesters, inspecienten en requisiteurs. Zonder deze men­sen is er geen toneelstuk mogelijk. Maar voor wie is het applaus?... Juist. (Heel consequent haalt Joop van der Linden na afloop van zijn `Vanavond noch Hamlet...' dan ook al deze werkers achter de schermen naar voren.)

 

Waagstuk

Joop van der Linden. Het was een waagstuk om in zijn eentje een produktie te bemannen. Als speler van Theatergroep Het Hof had hij, samen met compaan Ruurt de Maesschalck, bekend­heid binnen het circuit van kleine zalen. Hij geloofde zo heilig in het stuk van Rainer Lewandowski, dat alleen maar op een groot lijstento­neel gespeeld kan worden (al is het maar vanwege het doek), dat hij de gok waagde in de grote zaal.

Hij heeft goed gegokt. `Van­avond noch Hamlet...' moet net als `de' Hamlet zelf heerlijk spelen zijn voor een acteur. En voor Joop van der Linden in het bijzonder. Hij kon er nu namelijk ongege­neerd zijn komische kanten in kwijt zonder uit de toon te vallen als oppervlakkige komiek. Want het stuk zit stikvol grote en kleine grappen. Woordgrappen, inside-to­neelgrappen, regie-grappen. Het doet af en toe zelfs aan cabaret denken, zoals ik, helemaal in het begin, associaties kreeg met ,Toon Hermans' `De doif is dood'.. .

Maar ook andere registers van het acteurschap komen aan bod: de ernst, de aandoenlijkheid, de woede, de liefde, het verdriet. Joop kan het.

VANAVOND NOCH HAMLET…

 

 van Rainer Lewandowski.

Productie: Stichting Het Hof.  Bewerking en spel: Joop van der Linden.

Speladviezen; Judith Brokking en Hajo Bruins

Vertaling: Thomas Verbogt en Jose van der Linden - Decor; Ed Smit

Techniek; Ad van Hassel en Ernst Soetekouw -  Dramaturgie; Pieter Vrijman.

Nederlandse première 16 september 1988; Grote zaal Stadsschouwburg Arnhem.