VRIJDAG

van Hugo Claus

Regie: Wannie de Wijn. Decor: Joop van der Linden.

Met: Caroline Almekinders, Relinde Moors, Paul Gieske en Joop van der Linden.

Première: 30-10- 1999

Recensie Arnhemsche Courant

’Vrijdag’ imposant stuk om bij te grienen

George Vermeersch, de hoofd­persoon uit " het toneelstuk Vrijdag' van Hugo Claus, ligt bovenop zijn vrouw. George heeft zojuist de televisie aan stukken getrapt en in huis zijn de stoppen gesprongen. Het enige licht in de kamer komt van buiten. Vuilgrijs is dit licht en van God verlaten. De kleine huiskamer van het gezin Vermeersch dat door dit licht wordt beschenen, is al even gruwelijk. De Oister­wijkkast met Delfts blauw, de droogkap in wit en oranje en de klok met hertengewei; de moed zinkt je in de schoenen als je het ziet.

Een passende opstelling voor Claus' stuk is het wel, dit de­cor op het toneel van Theater Het Hof, waar 'Vrijdag' afgelo­pen zaterdag in première ging. `Vrijdag' is geen vrolijk stuk. George Vermeersch heeft een straf uitgezeten voor het misbruiken van zijn dochter. Thuis wacht Georges vrouw. Ze heeft een kind ge­kregen van Georges vriend en dorpsgenoot Eric. Wat gaat George ondernemen? Je ver­wacht dat hij wraak neemt. In­derdaad grijpt George, ge­speeld door acteur Paul Gies­ke, zijn vrouw Jeanne naar de keel. Zijn handen glijden evenwel naar beneden over haar lichaam en vervolgens keert hij zich vol afschuw van haar af. Wat George Ver­meersch gaat doen, is voor de toeschouwer een even groot raadsel als voor George Ver­meersch zelf.

Acteur Paul Gieske maakt van George Vermeersch een van vertwijfeling naar lucht hap­pende vleesberg. Het is mooi om Gieske te zien dansen als een grimmige beer, om hem te zien smelten voor zijn over­spelige vrouw en om hem ver­volgens vloekend naar de keu­ken te zien lopen. Gieske speelt met actrice Relinde Moors een adembenemende scène, waarin Vermeersch, als in een nachtmerrie, zijn in­cestueuze verleden herbe­leeft.

'Vrijdag' van Theater Het Hof is geen voorstelling voor intel­lectuele bespiegelen, maar een voorstelling om stiekem in het duister bij te grienen. Schrijver Claus behandelde de grote thema's Schuld, Lij­den en Vergeving op een on­nadrukkelijke, bijna verhul­de wijze en wellicht schuilt daarin de directe en aangrij­pende werking van het stuk. De situering in een onaanzien­lijk milieu en de alledaagse taal scheppen de ruimte voor komische ontladingen die het stuk behoeden voor het melo­drama. Zelden was de onnoze­le gelaatsuitdrukking van ac­teur Joop van der Linden zo op zijn plaats als hier in dit stuk, waar Van der Linden in de rol van de bedremmelde hennetaster Eric tegenover de grommende Gieske staat.

Acteur, regisseur, theaterdi­recteur en beroepsproletariër Joop van der Linden, een man die nu al jaren in zijn volks­theater Het Hof tegen de wind in fietst van het culture­le establishment, maakte een indrukwekkende voorstelling die u onmiddellijk moet gaan zien.

PETER NIJENHUIS

Recensie De Gelderlander

Luchtige ‘Vrijdag’ Theater Het Hof

Door SUZANNE HOENDERDAAL

Eigenlijk is Vrijdag een stuk dat bol staat van de conflicten, woede en pijn: Een stuk vol schuld en boete waar zwaar Dra­ma van te maken-zou. zijn. Gelukkig hebben noch Claus, noch Het Hof zich daaraan bezondigd. Integendeel, het is een luchtig spel geworden, al zijn woede en verdriet bepaald niet onderge­schoffeld. Plus het: wat zullen de mensen ervan zeggen... Ieder personage heeft boter op het hoofd en is zich.daar terdege van bewust. Er wordt afgestreept: ik was verkeerd, jij was verkeerd en dat heft elkaar weer op. De personages zijn in hoge mate rede­lijk, wat hen - in dit geval -on speaking terms houdt.

Als George uit de gevangenis komt blijkt zijn vrouw een baby te hebben van zijn beste vriend Eric. De pest die hij daarover in heeft reageert hij af met een flin­ke trap tegen de keukendeur, die als een running gag door de voorstelling loopt, maar verder doet hij zijn best het te begrij­pen. Jeanne begrijpt op haar beurt dat George haar de deur zal wijzen. Dat lijkt haar een logische reac­tie. Even lijkt het uit de hand te lopen als George Eric met een mes aan wil vallen, maar de soep wordt niet zo heet gegeten en de keukendeur biedt uitkomst.

De luchtigheid zit in de toon. Er valt dan ook te lachen om de si­tuatie, wat vooral voor rekening komt van Paul Gieske als George en Caroline Almekinders als Jeanne. En Hugo Claus natuur­lijk, die de clausen aandroeg. In alle redelijkheid probeert het echtpaar de draad weer op te pakken. Ze laten Eric opdraven als het hen uitkomt en sturen hem weer naar zijn moeder toe als ze met hem zijn uitgepraat. In een flash-back wordt de oor­zaak van George's     gevangen­schap nog even ten tonele ge­voerd: volwassen dochter Chris­tine (Relinde Moors) waar pa niet vanaf kon blijven. Een minder sterke scène zonder wezen­lijke functie:

Eric. (Joop van der Linden) weet zich niet goed een houding te geven binnnen de driehoek. Vrouw van vriend verleid, kind gemaakt, vriend, terug, hoe gedraag je je tijdens de confrontatie? Vooral als je ziet dat het echtpaar het goed met elkaar kan vinden en jij dus niet als reddende ridder de dame hoeft te beschermen. George wordt heen en weer ge­slingerd tussen de redelijkheid, de keukendeur en zijn schuldge­voel over wat er gebeurde met zijn dochter. Jeanne kijkt opge­wekt de kat uit de boom: Ze tilt niet al te zwaar aan haar overspel en verdoezelt niets. Met haar openheid en haar nuchtere kijk op de, zaak is ze een heerlijk ver­frissend mens. En zo wordt de lijst van ‘lekkere’ stukken in het intieme Hoftheater steeds langer.