DE DOOD EN HET MEISJE

van Ariel Dorfman

Regie en decor: Joop van der Linden

Met: Lilian van den Berg, Donat Ontskul en Jaap van den Top.

Première 7 april 2001.

Actuele Maxima grappen in 'De dood' en het meisje'

 

Door Mieke Hendrikse

 

Ariel Dorfman (1942) schreef `De dood en het meisje' in 1991. Deze psychologische thriller speelt zich af in Chili, jaren na de dictatuur. Een alleraardigste dokter brengt Geraldo Escobar thuis, omdat hij met pech langs de weg stond. Zijn vrouw, Pauli­na Escobar, hoort het gesprek dat de mannen voeren.

Volgens haar is de vriendelijke dokter de man die haar jaren ge­leden verkrachtte en martelde in een Chileense gevangenis. Ge­zien heeft ze hem nooit, want ze was destijds geblinddoekt. Maar ze herkent zijn stem. Als de dokter blijft overnachten, sluipt ze zijn kamer binnen en neemt hem gevangen. "Knus hè, zo met z'n tweeën?" zegt ze, terwijl ze hem heeft vastgebon­den, een  slipje in zijn mond heeft geduwd en een pistool op hem heeft gericht. Het is tijd voor wraak.

Gruwelijke feiten komen aan het licht en emoties laaien op: `De dood en het meisje' is een heftig en indrukwekkend ver­haal. De voorstelling kent een aantal mooie, integere momen­ten. Wanneer Paulina vertelt over de pijn, die ze vijftien jaar lang met zich heeft meegedra­gen en hoe dit haar leven heeft beïnvloed, gaan de haren je in de nek recht overeind staan. In de uitbarsting van Geraldo te­gen de dokter is zijn woede zo­wel voorstelbaar als voelbaar. Maar de vertolking wordt niet op een zware manier gebracht. Scherpe, cynische opmerkingen van Paulina en actuele Maxima­grapjes, maken de voorstelling ook aangenaam om naar te kij­ken. Het professionele en geloof­waardige spel en de uitstekende techniek dragen hiertoe bij. De gebruikte achtergrondgeluiden zijn perfect vanwege hun realis­me. De kijker kan meegaan in het verhaal, partij kiezen en zichzelf afvragen wat hij/zij in een situatie als deze zou doen. `De dood en het meisje' is een indrukwekkend stuk theater waar­in de spanning van begin tot eind wordt vastgehouden. Het enige minpunt is het tempo van de voorstelling die op de premièreavond soms nog niet vloeiend is. Maar omdat alle elementen van een boeiend avondje thea­ter verder aanwezig zijn, levert dit geen frictie op. De voorstel­ling kan de komende tijd alleen nog maar krachtiger worden.

 

---------------------------------------------------------------------

Intens spel rond Juntaslachtoffer

 

Door SUZANNE HOENDERDAAL

 

Heftig en intens is dit stuk van de Chileen Ariel Dorf­man. De schrijver werd zelf ver­bannen in 1973 en schreef na zijn terugkeer De dood en het meisje, tevens de titel van een bekend werk van Schubert. Dat stuk van Schubert speelt een rol. Toen Paulina Salas gemarteld en verkracht werd, werd uitgere­kend deze muziek gedraaid. Wanneer ze vijftien jaar later haar beul meent tegen te komen, vindt ze in zijn auto een bandje van dit kwartet. Reden om de toevallige passant met dit `be­wijsstuk' om de oren te slaan. Helemaal zeker is ze niet. Ze denkt zijn stem, zijn geur te her­kennen, maar Schubert doet voor, haar de deur dicht.

Dan ontwikkelt zich het spel: is de man schuldig of onschuldig? Jaap van den Top als Roberto Miranda - de man die destijds in dienst van de junta de marte­lingen uitvoerde - speelt hem met een overtuigende onschuld. Hij is de behulpzame goedaar­digheid zelve, wat maakt dat Li­lian van den Berg als Paulina een behoorlijk gestoorde indruk maakt. Tussen deze twee personages staat Donat Ontskul als Gerardo Escobar, de echtgenoot van Pau­lina. Hij is jurist en gelooft in een rechtstaat. Dat wil zeggen: Ro­berto Miranda dient een eerlijk proces te krijgen. Gemangeld tussen zijn principe en zijn liefde voor Paulina die op haar eigen manier wraak wil, probeert hij te redden wat er te redden valt. Bo­vendien heeft zij een pistool en daarmee de macht. Niks rechts­preken voor de rechter. Ze wil een bekentenis, hier en nu, in het strandhuisje ver van de stad, waar ze Roberto gevangen houdt.

Ze is gek, concluderen de twee heren. Beken maar wat, is de raad van Gerardo aan Roberto, gekken moet je niet tegenspre­ken.

De drie spelers zijn aan elkaar gewaagd. Van den Top als slachtoffer die misschien de beul was. Van den Berg met al het ou­de zeer dat jaren heeft liggen broeien en etteren en nu los­barst. Om haar geforceerde stem te sparen moest ze zich inhou­den, maar dat deed niets af aan de intensiteit van haar spel. En Ontskul als rationele redelijk­heid in een situatie die hij niet in de hand heeft. De psychologi­sche spanning loopt hoog op, omdat je als toeschouwer niet weet wat de waarheid is. De spe­lers sleuren je mee in hun emo­ties en dwingen je in de onmo­gelijke rol van rechter. Een rol die zich niet beperkt tot Chili en de intrige op het toneel, maar die je herinnert aan elke situatie waar je plompverloren over oor­deelt zonder alle waarheden te kennen.