EEN VROUW ALLEEN & EEN OPEN HUWELIJK
van Dario Fo
Regie en Decor: Joop van der Linden.
Met: Lilian van den Berg, Margreet Luitwieler en Donat Ontskul.
Première: 8 april 2000
recensie: DE GELDERLANDER
Schrijnend leed
met een glimlach
Door SUZANNE HOENDERDAAL
Ze staat op een troosteloos balkonnetje in een troosteloos onderjurkje haar troosteloze leven te bespreken met een buurvrouw die er misschien helemaal niet is. Maar hoe troosteloos ook, Dario Fo weet, door de laconieke tekst, toch menige glimlach op te wekken.
Bovendien spreekt Margreet Luitwieler haar monoloog op een eentonige dreun uit en dat blijkt te werken. Iemand die zo naargeestig praat over geneugten des levens als een koelkast die ronde ijsballetjes levert en in elke kamer een televisie, wekt vanzelf al een tegenstelling die humoristisch is.
Gewoonlijk wordt Een vrouw alleen normaal uitgesproken, dus met emotie, hoog en
laag in de stem, pauzes en ritmiek. Deze aanpak is verrassend. De in een adem aan
elkaar gebreide monotonie -
Hoe schrijnend het verhaal en het leed ook zijn, door de emotieloze dreun wordt een zekere afstand geschapen. Alle zieligheid is weg door een absoluut gebrek aan sentimentaliteit. Dus mag je lachen.
De andere eenakter van Fo: Open huwelijk wordt gespeeld door Lilian van de Berg en
Donat Ontskul. Zij spelen naturel en stellen de huwelijksmoraal van de jaren zestig/zeventig
aan de kaak. De tijd waarin vrijheid, ook binnen het huwelijk, gepredikt werd en
waarin alles mocht. Fo stelt dan ook terecht dat zo'n huwelijk alleen open is aan
de kant van de man; wanneer de vrouw haar kant opent gaat het tochten. In de functie
van vertellers die flashbacks laten zien, beschrijven Van den Berg en Ontskul hun
huwelijk. Waarom het niet goed ging en hoe vooral de dubbele moraal die hele openheid
tot een wassen neus maakte. Ook dit stuk is een geestige aanklacht. Lilian van den
Berg en Donat Ontskul -
Kortom, Theater het Hof staat deze maand weer met een prima avond op de planken. Opnieuw met toegankelijke stukken die je, ondanks hun treurigheid, een goed, ja zelfs blij gevoel geven. Want Fo weet zware onderwerpen met laconieke humor aan te pakken. Een methode die de thema's niet ondermijnt, maar eerder versterkt.
recensie: De Arnhemsche Courant.
Fo met temperament
bij Het Hof
Door RIJK VAN ROTTERDAM
In de eenakter 'Open huwelijk' van Dario Fo maakt de echtgenoot een denigrerende opmerking over mannen die sympathiseren met het feminisme. Het is een subtiel vleugje zelfspot van Fo, die haarscherp het zich in hanige repressie uitende minderwaardigheidscomplex van macho's weet te karikaturiseren. Ook, bijvoorbeeld, in zijn monoloog 'Een vrouw alleen'.
De genoemde toneelteksten, die een kleine twintig jaar geleden voor het eerst in Nederland werden gespeeld, zijn opnieuw in scène door en in het Arnhemse Theater Het Hof. In de regie van Joop van der Linden is achtereenvolgens gedurfde stilering en prettig branietoneel te zien. Gedurfd is de toonzetting van de monoloog 'Een vrouw alleen'. Speelster Margreet Luitwieler raffelt als geknechte echtgenote vanaf een balkonnetje haar klaagzang aan een buurvrouw af alsof het dagelijkse routine is. De toon is die van een figuurlijk en letterlijk murw geslagen iemand, die zelf geen boodschap meer heeft aan haar leed. Ze heeft tenminste een ijskast die ronde ijsballetjes maakt en ze durft maar mooi haar inwonende gehandicapte en seksueel gefrustreerde zwager af te bekken. Ooit proefde ze aan de ware liefde, maar eigenlijk wist ze meteen al dat die verboden vrucht haar op zou breken.
Als Luitwieler haar monotone voordracht inzet, is even een fnuikende kunstgreep van de regie te vrezen. Al gauw blijkt evenwel de truc te werken, zeker ook door het geconcentreerde stijlvaste spel van Luitwieler. De vreselijkste ontboezemingen van de vrouw krijgen de impact van uit wanhoop geboren humor.
De beeldende taal werkt rechtstreeks op de lachspieren, terwijl de tragiek als aanklacht blijft gelden.
Met zwier spelen Lilian van den Berg en Donat Ontskul de eenakter 'Open huwelijk'. Ook hier valt er niets verkeerd te begrijpen van het machtsspel tussen een man en een vrouw, het in eigen voordeel manipuleren van nobele idealen en de kleinzieligheid van superioriteitswaan. De man heeft de mond vol over vrije liefde die ver boven buitenechtelijke bedpret uitgaat, als er binnen het huwelijk maar wederzijds respect bestaat. Van zijn kant bestaat dat respect uit recht lullen wat krom is, in de dubbele betekenis. Wat zo ver gaat, dat zijn vrouw wel een pistool aan haar hoofd mag zetten als er eerst maar over wordt gepraat. Maar zodra zij in de liefde voor een ander zijn gelijk erkent, raakt hij ten einde raad. Ook dit juweeltje van Fo krijgt een kostelijk komisch effect mee. In dit geval dankzij het hoge tempo, de flexibiliteit in het acteren en onbevangen temperament. De Italiaanse meester van de komedie komt volop tot zijn recht bij Het Hof.