Tien mannen over de donkere kanten van de mensheid
Door MARTIN HERMENS
Zeventien acteurs in een toneelstuk van Theater Het Hof in Arnhem. Dat moet een record zijn. Met dank aan de eerder dit jaar overleden Amerikaanse auteur Arthur Miller. In zijn Incident in Vichy heeft hij zoveel mannen nodig om zijn aangrijpende verhaal te vertellen. Vichy ligt in het zuidoosten van Frankrijk. Dat deel van het land was tijdens de Tweede Wereldoorlog niet bezet door de Duitsers. Maar de ideeën van de bezetter vonden er wel weerklank. In zijn toneelstuk vertelt Miller het verhaal van tien mannen die zijn opgepakt. Ze weten niet waarom, maar voelen wel dat er iets drastisch verkeerd gaat lopen.
De enscenering is sober: een lange bank tegen een grote, grauwe muur. Links de deur. naar het kantoortje waarachter dingen gebeuren die we nauwelijks voor mogelijk houden: Tien mannen wachten op wat er komen gaat. Gesprekken raken op gang. De verhalen spreken elkaar meer dan eens tegen. Een enkeling vindt het maar moeilijk te geloven dat de nazi's de joden verbranden in ovens. 'Geloof niet wat ze vertellen', luidt het wrange antwoord. Zelfs wanneer de harde realiteit langzaam doordringt, steken sommigen liever hun kop in het zand. Miller legt de spelers heftige teksten in de mond: Politieke inzichten, klassenverschillen en vooroordelen leggen de mannen het vuur na aan de schenen. Intussen verdwijnt de een na de ander van de bank: Op een zakenman en een edelman na. Hoe wrang.
De enscenering van Het Hof maakt dat je als publiek niet om deze mannen heen kunt. Alle aandacht gaat naar hun gesprekken in die grauwe omgeving Het is een merkwaardig gezicht, al die mannen op een rijtje in deze benauwende sfeer, pratend over de donkere kant van de mensheid. Een speler springt in het oog: Frans Gallè als de oude jood: Hij zegt geen woord, valt een keer op de grond en prevelt zijn gebeden. Tussen al dat gescherm met woorden lijkt hij het grootste slachtoffer, niet in staat om zich te verdedigen en daardoor, al haast vergeten voordat hij wordt weggevoerd.
Het Hof maakt van Incident in Vichy een indrukwekkend, sober drama dat je naar de strot grijpt. Miller legt met zijn tekst de vinger op een zwerende wond die ook in onze tijd nog sluimerend doorettert. Het Hof geeft er een gezicht aan. En wel zodanig, dat deze voorstelling je niet onaangeroerd laat. Een knappe prestatie.
INCIDENT IN VICHY
Tekst: Athur Miller
Regie en decor: Joop van der Linden
Met; Roy Baltus, Erik Bok, Hans Karel Fienieg, Frans Gallé, Ben Hagemans, Theo Harmsen, Michiel Kerbosch, Joop van der Linden, Thomas Olsthoorn, Donat Ontskul, Jochem de Rooi,
Bart Segers, Mars Teunisz, Dennis Veulings, Peter Wienia, Luytzen Woudstra.
Pemière: 17 juni 2005